Bieszczadzki Park Narodowy

Najważniejsze informacje o Bieszczadzkim PN

Położenie	woj. podkarpackie, pow. bieszczadzki
Data utworzenia	1973
Powierzchnia – leśna – uprawna – wodna	292,02 km² 247,24 km² 21,12 km² 0,76 km²
Pow. ochrony – ścisłej – częściowej	184,25 km² 107,77 km²
Długość szlaków turystycznych	206 km
Odwiedzających rocznie	200 000
Siedziba	Ustrzyki Górne

Historia Bieszczadzkiego PN

Bieszczadzki Park Narodowy jest trzecim co do wielkości parkiem narodowym na terenie Polski. W chwili utworzenia w 1973 obejmował masyw Tarnicy, Krzemienia i Halicza, oraz podszczytowe partie Połoniny Caryńskiej o powierzchni zaledwie 59,55 km². Obszar parku był powiększany czterokrotnie w latach 1989, 1991, 1996 oraz 1999. Jednakże pojęcie „park narodowy” znane jest w polskich Bieszczadach znacznie wcześniej niż 1973 rok. Otóż od lat 50. XX wieku połoniny znajdowały się w zarządzie dyrektora Tatrzańskiego Parku Narodowego. Było to związane z poszukiwaniem nowych pastwisk dla podhalańskich owiec, którym ochrona ścisła łąk w Tatrzańskim PN zabroniła wstępu na hale tatrzańskie. Obecnie w granicach Bieszczadzkiego PN znajduje się ogromna część tzw. polskich Bieszczadów Wysokich, a także kilka enklaw, z największą w dolinie górnego Sanu, gdzie Park przejął po kombinacie Igloopol łąki i nieużytki.

W 1992 stał się częścią Międzynarodowego Rezerwatu Biosfery „Karpaty Wschodnie”. Bieszczadzki Park Narodowy zajmuje południowo-wschodnią część województwa podkarpackiego. Na jego obszarze leży także najbardziej na południe wysunięty punkt Polski, położony przy granicy z Ukrainą, szczyt Opołonek (1028 m n.p.m.). Siedziba Dyrekcji Parku mieści się w Ustrzykach Górnych. Gatunkiem „herbowym” Bieszczadzkiego Parku Narodowego jest ryś. Bieszczadzki Park Narodowy powołano w 1973 roku.

W latach 1991-2003 dyrektorem BPN był inż. Wojomir Wojciechowski^[1].

Pierwsze plany dotyczące jego utworzenia pochodzą z połowy lat 50-ych XX wieku. Początkowo BPN zajmował łącznie powierzchnię 5 582 ha, obejmując swoimi granicami najwyższe szczyty Bieszczadów, m.in.: Tarnicę (1346 m n.p.m.), Krzemień (1335 m) i Halicz (1333 m) oraz pasmo Połoniny Caryńskiej (1297 m). Park powiększano jeszcze kilkakrotnie w latach 1989, 1991, 1996 i 1999. Obecnie jego powierzchnia wynosi 29 202 ha. Jest on największym obszarowo parkiem narodowym w polskich górach.

Ornitofauna BPN liczy ponad 140 gatunków ptaków lęgowych. Szczególnie cenne są gnieżdżące się tu duże ptaki drapieżne, w tym: orły przednie, orliki krzykliwe, gadożery i trzmielojady. Spośród sów spotyka się tu większość rzadkich krajowych gatunków: sóweczki, włochatki, puchacze i puszczyki uralskie. Zagęszczenie tego ostatniego należy do najwyższych w Europie. W granicach Bieszczadzkiego PN gniazdują także chronione gatunki dzięciołów, w tym wpisane na listę „Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt”: dzięcioł białogrzbiety i dzięcioł trójpalczasty. W najwyższych partiach Parku można zobaczyć rzadkie gatunki ptaków wysokogórskich, takich jak: siwerniak i płochacz halny, a sporadycznie także nagórnik.

W latach 1944–1947 z obszaru znajdującego się obecnie w granicach Bieszczadzkiego Parku Narodowego wysiedlono ludność ukraińską, a tereny dawnych wsi i osad zaczęły porastać drzewami i krzewami, i coraz liczniej pojawiały się dzikie zwierzęta. W ten sposób ukształtowany na pół naturalny, a na pół wywołany działalnością człowieka krajobraz nosi nazwę „krainy dolin”. Wędrując po bieszczadzkich dolinach można nadal odnaleźć ślady dawnego osadnictwa – miedze i terasy pól, piwnice i zawalone studnie, podmurówki domów, przydrożne drzewa i zdziczałe sady. Dla zachowania otwartych terenów prowadzi się regularne koszenia, a od 1993 r. również wypas koni huculskich. Hodowle tego wywodzącego się z Karpat Wschodnich konia znajdują się w Wołosatem i Tarnawie Niżnej.

Na terenie Bieszczadzkiego Parku Narodowego istnieje kilkanaście ścieżek przyrodniczo-historycznych, które w większości prowadzą wzdłuż istniejących szlaków pieszych. Poszczególne przystanki oznaczono w terenie małymi tabliczkami z symbolem każdej trasy i kolejnym numerem przystanku. Szczegółowe opisy wraz z rycinami i zdjęciami ciekawych roślin i zwierząt umieszczono w serii zeszytowych przewodników, które można kupić w sezonie turystycznym w każdym z przeszło dwudziestu punktów informacyjno-kasowych parku narodowego. W Ustrzykach Dolnych znajduje się Ośrodek Naukowo-Dydaktyczny i Muzeum Przyrodnicze Bieszczadzkiego Parku Narodowego. Muzeum posiada jedną z największych w Polsce kolekcji okazów przyrodniczych. Usytuowane na trzech poziomach zbiory pogrupowano tematycznie: ogólna systematyka zwierząt, geologia, flora i fauna Bieszczadów oraz zagadnienia z ochrony przyrody i historii regionu. Turyści udający się do BPN od strony Ustrzyk Dolnych mogą odwiedzić Ośrodek Informacji i Edukacji Turystycznej w Lutowiskach, który jest otwarty przez cały rok. Znajduje się tu punkt informacji turystycznej, sala wystawowa, można zakupić wydawnictwa, obejrzeć film lub też skorzystać z noclegów i zjeść posiłek. Więcej szczegółowych informacji na temat zasobów przyrodniczych Bieszczadzkiego Parku Narodowego oraz bieżące informacje o jego działalności można odnaleźć na oficjalnej witrynie internetowej www.bdpn.pl.

W celu skutecznej ochrony bogactwa przyrodniczo-kulturowego obszarów przygranicznych Polski, Słowacji i Ukrainy w roku 1992 pod auspicjami UNESCO utworzono Międzynarodowy Rezerwat Biosfery „Karpaty Wschodnie”. Obejmuje on swoim zasięgiem trzy parki narodowe: Bieszczadzki Park Narodowy, Park Narodowy Połoniny na Słowacji oraz Użański Park Narodowy na Ukrainie. Przylegają do nich dwa polskie parki krajobrazowe: Doliny Sanu i Ciśniańsko-Wetliński oraz na Ukrainie Nadsański Park Krajobrazowy. W 1998 roku Bieszczadzki Park Narodowy jako drugi obszar chroniony w Polsce (pierwszym był Białowieski Park Narodowy) otrzymał Dyplom Europejski przyznany przez Radę Europy w uznaniu za wysiłki włożone w ochronę unikalnych w skali kontynentu wartości przyrodniczych. Większa część Bieszczadów Zachodnich, w tym Bieszczadzki Park Narodowy została objęta ochroną w ramach europejskiej sieci NATURA 2000.

Flora Bieszczadzkiego PN

Bieszczadzki Park Narodowy chroni najwyższe partie polskiej części Karpat Wschodnich. W Parku wyróżniono dwa piętra roślinno-klimatyczne: regiel dolny i połoniny. Blisko 80% obszaru BPN zajmują naturalne lasy liściaste i mieszane z bukiem, olszą szarą, jaworem, świerkiem i jodłą, z czego 15% uznaje się za drzewostany puszczańskie o charakterze pierwotnym. Można je odszukać m.in. na: południowo-zachodnich zboczach Małej i Wielkiej Rawki oraz na północnych stokach Smereka. Obszary objęte ochroną ścisłą zajmują około 63% powierzchni. Jest to największy wskaźnik spośród wszystkich parków narodowych w Polsce.

Liczba gatunków roślin naczyniowych stwierdzonych w Bieszczadzkim PN wynosi blisko 780, z czego około 30 to gatunki wschodnio-karpackie np. tojad wschodniokarpacki i tauryjski, goździk kartuzek, goździk skupiony, lepnica karpacka, pszeniec biały, z których 7 to endemity Karpat Wschodnich (np. pszeniec biały, tojad wschodnio-karpacki i goździk kartuzek skalny). Ponadto stwierdzono tu obecność 250 gatunków mchów, 500 gatunków porostów i 1000 gatunków grzybów. Powyżej górnej granicy lasów od wysokości 1150–1250 m n.p.m. rozciąga się unikalne i niespotykane gdzie indziej w Polsce piętro wschodniokarpackich hal nazywanych „połoninami”, które zajmuje powierzchnię ok. 1800 ha. Prawie 90% tego obszaru podlega ochronie ścisłej. Prowadzony bardzo intensywnie przez dawnych mieszkańców wypas bydła ustał na połoninach w połowie lat 40. XX wieku. Rośnie tu szereg roślin rzadko lub w ogóle nie spotykanych w innych polskich górach, takich jak: tojad bukowiński, fiołek dacki, ostrożeń wschodniokarpacki czy też pszeniec Herbicha. Wczesną wiosną wzdłuż cieków wodnych bardzo licznie zakwita śnieżyca wiosenna. Występuje tu jej karpacki podgatunek, charakteryzujący się tym, że często spotykane są osobniki, u których na jednej łodydze występują dwa kwiaty.

Gatunki występujące w Bieszczadzkim PN

Bieszczadzki Park Narodowy stanowi ostoję dla przeszło 230 gatunków kręgowców, w tym 58 gatunków ssaków. W jego granicach występują prawie wszystkie krajowe gatunki dużych ssaków drapieżnych z niedźwiedziem, wilkiem, rysiem i żbikiem oraz roślinożernych, z żubrem i jeleniem karpackim. W latach 60. XX w. z ośrodków hodowlanych w Pszczynie i Niepołomicach przywieziono w Bieszczady blisko 20 żubrów. Zwierzęta te na tyle się tutaj zaaklimatyzowały i dostosowały do górskich warunków, że obecnie ich liczba sięga 280 osobników, z czego kilkadziesiąt przebywa na terenie parku. Jest to największe dziko żyjące górskie stado tych zwierząt na świecie.

Spośród 230 gatunków kręgowców, w parku można spotkać takie zwierzęta jak: